Witamina C – rola, właściwości i działanie w organizmie człowieka
Publikacja
Witamina C, inaczej nazywana kwasem askorbinowym, wielu osobom kojarzy się przede wszystkim z odpornością. Jej działanie jest jednak wielokierunkowe – ma wpływ na większość układów organizmu, włączając w to m.in. układ krwionośny i skórę. Człowiek nie wykazuje zdolności do magazynowania kwasu askorbinowego, dlatego każdy z nas codziennie powinien dbać o dostateczne jej spożycie. Sprawdź, jakie produkty warto włączyć do diety, żeby zapewnić sobie wystarczającą ilość witaminy C i gdzie znajduje się jej najwięcej.
Rola witaminy C w organizmie człowieka
Korzystając z dostępnych źródeł przyjrzyjmy się bliżej funkcjom pełnionym przez witaminę C oraz jej wpływowi na zdrowie.
Udział witaminy C we wzroście i odbudowie tkanek
Witamina C odgrywa rolę w produkcji kolagenu, jednego z białek tworzących skórę, więzadła i stawy, a także naczynia krwionośne. Z tego powodu kwas askorbinowy stanowi substancję niezbędną do wzrostu (przede wszystkim u dzieci), a także do regeneracji i przebudowy tkanek. Są to procesy odbywające się stale w organizmie. Natomiast ich intensywność znacznie zwiększa się po urazach [1,2,3].
Witamina C a stres oksydacyjny
Witamina C pomaga w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym. Zaliczamy ją do antyoksydantów, czyli substancji ograniczających szkodliwy wpływ powstających w
organizmie wolnych rodników. Działanie kwasu askorbinowego ma znaczenie dla zdrowia, ponieważ nagromadzenie się wolnych rodników wiąże się z rozwojem tzw. stresu oksydacyjnego. Jest to stan odpowiadający w dużym stopniu za przyspieszenie procesów starzenia się [1].
Rola witaminy C w funkcjonowaniu układu odpornościowego
Witamina C odgrywa również rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego, m.in. poprzez udział w procesach związanych z wytwarzaniem przez organizm komórek potrzebnych do zwalczania infekcji. Kwas askorbinowy pomaga także chronić te komórki przed uszkodzeniami wynikającymi ze stresu oksydacyjnego. Co więcej, dzięki udziałowi w produkcji kolagenu, witamina C odgrywa rolę w zachowaniu sprawnie działającej bariery nabłonkowej stanowiącej element układu odpornościowego [3].
Wpływ witaminy C na wchłanianie żelaza
Witamina C wykazuje także korzystny wpływ na wchłanianie żelaza. Zwiększa przyswajanie żelaza niehemowego, które zawarte jest przede wszystkim w żywności pochodzenia roślinnego (m.in. nasionach roślin strączkowych, zielonych warzywach, orzechach, zbożach). Z tego powodu zaleca się łączenie w posiłkach produktów bogatych w żelazo z żywnością o wysokiej zawartości kwasu askorbinowego (np. dodatek soku z cytryny do sałatki z zielonych warzyw). Ma to duże znaczenie szczególnie wśród wegetarian i osób znacznie ograniczających spożycie mięsa [2,4].
Zapotrzebowanie na witaminę C
Referencyjna wartość spożycia (RWS) witaminy C dla osób dorosłych to 80 mg. Na indywidualne zapotrzebowanie na witaminę C wpływa wiek, płeć i stan fizjologiczny. W poszczególnych grupach osób dorosłych zalecane spożycie kwasu askorbinowego różni się [4]:
– Dla mężczyzn wynosi 90 mg/dobę,
– Dla kobiet ocenia się je jako 75 mg/dobę (przy czym w okresie ciąży poziom zalecanego spożycia wzrasta do 85 mg, a podczas laktacji do 120 mg).
Źródła witaminy C
Głównym źródłem witaminy C w diecie są owoce i warzywa. Wysoką zawartością kwasu askorbinowego charakteryzują się w szczególności [4,5]:
– Czarne porzeczki,
– Truskawki,
– Pomarańcze i inne owoce cytrusowe,
– Kiwi,
– Papryka,
– Warzywa kapustne (w tym kapusta biała i czerwona, brukselka),
– Natka pietruszki.
W poniższej tabeli znajdziesz bardziej szczegółowe informacje o zawartości witaminy C w poszczególnych produktach stanowiących bogate jej źródło.
| Grupa produktów | Produkt | Wielkość porcji | Ilość witaminy C w porcji produktu (mg) | % pokrycia RWS przez porcję produktu |
|---|---|---|---|---|
| Owoce | Czarne porzeczki | ½ szklanki (75 g) | 137 | 171 |
| Truskawki | ½ szklanki (75 g) | 50 | 63 | |
| Kiwi | 1 sztuka (75 g) | 35 | 44 | |
| Pomarańcza | ½ sztuki (120 g) | 59 | 74 | |
| Grejpfrut | ½ sztuki (130 g) | 52 | 65 | |
| Maliny | ½ szklanki (60 g) | 19 | 24 | |
| Warzywa | Brokuły | 1/5 sztuki (100 g) | 83 | 104 |
| Brukselka | 6 sztuk (100 g) | 94 | 118 | |
| Jarmuż | Garść (20 g) | 24 | 30 | |
| Kalafior | 2 małe różyczki (100 g) | 69 | 86 | |
| Kapusta biała | 1 szklanka posiekanej (100 g) | 48 | 60 | |
| Kapusta czerwona | 1 szklanka posiekanej (100 g) | 54 | 68 | |
| Papryka czerwona | ½ sztuki (100 g) | 144 | 180 | |
| Papryka zielona | ½ sztuki (100 g) | 91 | 114 | |
| Natka pietruszki | 1 łyżka posiekanej (10 g) | 18 | 23 | |
| Szpinak | Garść (25 g) | 17 | 21 |
Witamina C jest składnikiem pokarmowym wrażliwym na działanie wysokiej temperatury, dlatego gotowanie zmniejsza jej zawartość w żywności. Ten sam produkt spożywany na surowo będzie miał istotnie więcej kwasu askorbinowego niż poddany obróbce termicznej [1,4,5].
Warto wiedzieć, że proces mrożenia powoduje natomiast tylko niewielką redukcję zawartości witaminy C w produktach. Dlatego mrożonki (np. owoce, takie jak truskawki, maliny, porzeczki) mogą dostarczać znacznej ilości tej witaminy [5].
Witamina C – niezbędny składnik zbilansowanej diety
Codzienne uwzględnianie w diecie wystarczającej ilości witaminy C jest ważnym elementem zdrowego stylu życia. Kwas askorbinowy pełni liczne ważne funkcje w organizmie, między innymi pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego, w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym czy też w prawidłowej produkcji kolagenu. Pamiętaj więc o uwzględnianiu każdego dnia w swoich posiłkach warzyw i owoców, stanowiących ważne źródło tej witaminy.
Produkty wzbogacane, takie jak Actimel Plus będące elementem zbilansowanej diety, pomagają dostarczyć j witaminę C. Jedno opakowanie produktu zawiera 12 mg kwasu askorbinowego, a więc 15% referencyjnej wartości spożycia. Zawarte w nim inne witaminy
(witamina D i B6) również pomagają wspierać odporność. Napój jogurtowy Actimel Plus dostępny jest w dwóch wersjach smakowych: truskawka-granat oraz brzoskwinia-marakuja. Pamiętaj, że ważny jest zróżnicowany sposób żywienia oraz zdrowy styl życia.
Źródła:
[1] MedlinePlus (2023) Vitamin C, National Library of Medicine, dostęp: https://medlineplus.gov/ency/article/002404.htm.
[2] National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements (2024) Vitamin C. Fact Sheet for Health Professionals, dostęp: https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminC-HealthProfessional/.
[3] Carr A. C., Maggini S. (2017) Vitamin C and Immune Function, Nutrients, 9(11): 1211, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5707683/.
[4] Rychlik, E., Stoś, K., Woźniak, A. (red.) (2024) Normy żywienia dla populacji Polski, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Instytut Badawczy, dostęp: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2025/02/Normy-zywienia-dla-populacji-Polski-1-1.pdf.
[5] Kunachowicz H., Nadolna I., Iwanow K. i wsp. (2016) Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
